Bir de kulaklarımı tırmalayan, gözlerim yuvalarından çıkacakmış gibi şaşırtan ve bu gerçek olabilir mi diye düşündüren günlük yaşamda tanık olduğum örnekler var. Örnekler ve benim için anlamları şöyle:

• Merhabalar (Yeni nesil selamlama. “…lar” eki nereden geldi? Ne gerek var? Aaa bir de demezler mi “Büyük bir gruba seslenirken herkesi önemsediğimi belli ediyorum.” Oyyy oyyy gerekçe de tamam.)
• Tülay ben (Türkçe söz dizimine göre “ben Tülay” diyecektim. Modaya uydum. Renkli camda özensiz çevirilerle dizi izlerken bunu da kapmış (!) olmalı.)
• Aynen (Söyleyecek sözüm tükendi. Yenisini bulamadım. Sen ne dediysen tekrarlıyorum. Böylece az yoruluyorum.)
• Sıkıntı yok (Yine söz bulamadım. Boşlukları böyle dolduruyorum. Durumun sıkıntılı olup olmaması hiç önemli değil. Sözüm bu.)
• Ayrıyeten (Ayrıca, ek olarak, bundan başka vb. var ama böyle söylemek kolay geldi. Hem bunu herkes söylüyor!)
• Sakin (Kim çılgınlık yapacak ki? Hem niye ikide bir sakin olmamı anımsatırlar ki?)
• Tabii ki de (“… de” eki nereden geldi? Elbette, lafı mı olur demek yetmiyor mu?)
• Kısmet (Her durum, olgu, olay tevekküle bırakılır mı? Benim yapacağım bir şey yok mu? Sorumluluklarım? Ödevlerim? Nedir bu her sözün sonu kısmet!)
• Kesinlikle (Evrende kesin olan ne var ki? Öyleyse söylenen, yapılan bir şeyin ardından niçin bu sözü kullanıyoruz? Kesinlikle diyerek ifade ettiğimiz görüşlerimizin dayanakları ya da gerekçeleri neler?)
• Yani (Dil tutukluğu yaşayan için soru sorarcasına seslendirilen boşluk doldurma ifadesi. Size katılıyorum, doğru olabilir, bence de öyle vb. demek yerine kolay ve basit. Karşısındaki besbelli ne dediğini anlıyor.)
• Yok artık! (Öyle şaşırtıcı ki diyemediği için bu biçimde ifade edebiliyor. İnsanın içinden var artık demesi geliyor.)
• Atıyorum (Neden atıyorsun? Eskidi mi? Atıyorsan tutamam ki… Söylediğin o kadar değersiz mi? Örnek ver, mesela de, örneğin de, başka türlü söylemek gerekirse de… Öyle çok söz var ki…)
• Hani (Ardından bir söz söylese, örnek verse, tümce kursa anlamlı bulacağım ama tek başına ve sorur sorar tonunda seslendirince anlamını bilemiyorum. Ne ola ki?)
• Sanırsam (Zannederim diyecekti diyemedi. Sözcüğü böyle sanıyor.)
• Yapcak bişey yok! (Gerçekten mi? Sahiden mi? Bu kesinlik nereden? Üstelik bu ifadenin Türkçe yazılısı şöyle olmalı: Yapacak bir şey yok! Söylerken de biraz olsun yazılışına benzemeli.)
•  Resim çekiniyoruz (Resim mi? Resim niye çekiniyor? Çok mu utangaç? Fotoğraf çektiriyoruz diyecekti. Diyemedi. Resim çekinilmez ki? Çizilir, boyanır, yapılır. Hem niye çekinelim ki? Çekinecek ne var ki? Cesur olalım fotoğraf çektirelim ya da fotoğrafımızı çeker misiniz diyelim.)
•  Direk (Direkt dese doğrudan, dolaysız olarak demek istediğini anlayacağım. İngilizce direct olan sözcüğün Türkçesi doğrudan demek. Direk dediği için bir direği anlıyor olmalı. Acaba ne direği? İyi de durup dururken direk demek nereden aklına geldi? Niçin?)
•  “… derken?” (Bu nereden çıktı der gibi bir ifade. Neyi anlamadığını anlamadım ki? )
• İllaki… (Ne olursa olsun, hangi koşulda olursa olsun, özellikle diyemeyince bu ifade yetiyor demek ki…)
• Şiddetle öneriyorum (Öneri güzel de şiddet varsa ben istemem. Vurgulanan şey çok güzel, özel, önemliyse ve böyle önerilse daha anlamlı değil mi? Özellikle öneriyorum, kesinlikle öneriyorum daha anlamlı değil mi?)
• Gibi gibi … (Aslında başkaları, bunun gibi, diğerleri diyecekti de bu kolay geldi. Yeni bir söylem. Hele hele ikinci gibinin vurgusunun değişik tonda olması başka havalı!)
• Dinlediğiniz için teşekkürler! (İyi ama sadece dinlemedim ki? Sizinle birlikte düşündüm, okudum, yazdım, örnek verdim, gördüm vb. Paylaşımınız ya da katkınız için teşekkür ederim desek daha uygun olmaz mı?)
• Dönüşlerini bekliyoruz. (Nereden dönüyorlar? Bir yere mi gittiler? Gidişlerini biliyorsunuz demek ki… Aaa yoksa size yanıt vermelerini, tekrar aramalarını mı bekliyorsunuz? Kimileri de geri dönüşlerini bekliyor. Öyleyse hep birlikte bir yerlere gitmiş olmalılar. Geri dönüşüm neydi?)
• “… olacağım” demek de başka bir eğilim. “Geliyor olacağım” deyip yorulacağına geleceğim dese rahatsız olmayacağım. Tıpkı; yapıyor olacağım, yazıyor olacağım demek gibi. Oysa yapacağım, yazacağım demek ne güzel!
• “İçin” kullanmak yerine başka bir yetmezlik göze çarpıyor: Çocuklarım adına, kendi adıma… Çocuklarım için ya da kendim için demek bu kadar zor mu?
• Çay, soru, duş, sahne almak yerine çay istemeyi, soru sormayı, duş yapmayı, sahneye çıkmayı kullanmak sözü dosdoğru kullanmak değil midir? Anımsadığıma göre okuldan almak, hediye, kalem, şemsiye, kitap, mektup vb. almak derken uygun bir kullanım sunmuyor muyuz?
  SÖZÜN SONU
  Sözün sonunu bu yazıyla ilgili olduğunu düşündüğüm bilgelere ayırdım. Albert Camus diyor ki: “İnsanoğlunun iki vatanı vardır. İlki üzerinde yaşadığı, doğup büyüdüğü topraklardır. İkincisiyse o topraklar üzerinde konuşulan, kişinin düşünce, duygu ve düş evrenini biçimlendiren dilidir.
  Emin Özdemir bu söze sözünü eklemiş: Toprak kirlenirse arıtılabilir, yitirilirse geri alınabilir. Dil bir kez kirlenmeyegörsün, onunla birlikte tüm değerler kirlenir!
  Feyza Hepçilingirler’i dinlediğimde yukarıdaki örnekleri kullananlar için şöyle dedi: Dil katilleri, düşünce yoksulları ve dili hoyrat kullananlar.
  Alwin Toffler okuduğumda şu tümceyi gördüm: 21. Yüzyılın cahilleri okuma yazma bilmeyenler değil; okumayanlar, öğrendikleri yanlış bilgileri değiştiremeyenler ve yeniden öğrenemeyenler olacaktır.
  Yazının sonuna yakışan tek söz Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın satırı olmalı: Türkçem, benim ses bayrağım…

Daha Geniş Bilgi İçin

AKSAN, Doğan. 2001. Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını. Ankara: Bilgi
AKSAN, Doğan. 2003. Türkçenin Gücü. Ankara: Bilgi
AKSAN, Doğan. 2005. Türkçenin Zenginlikleri İncelikleri. Ankara: Bilgi
GİRAY, Ülkü. 1998. Güzel Konuşma ve Okuma Kılavuzu. Ankara: Bilgi
ATEŞ, Kemal. 2005. Türkçem Mahzun Ben Mahzun. Ankara: İmge
GÜLİZAR, Jülide. 1994. Haberler Bitti Şimdi Oyun Havaları. Ankara: Ümit
GÜLİZAR, Jülide. 2004. Where Are You Going Türkçe. Ankara: Sinemis
GÜRZAP, Can. 2006. Söz Söyleme ve Diksiyon. İstanbul: Remzi
HEPÇİLİNGİRLER, Feyza. 1999. Türkçe “OFF”. İstanbul: Remzi
HEPÇİLİNGİRLER, Feyza. 1999. Dedim: “AH” Türkçe “OFF-2”. İstanbul: Remzi
HEPÇİLİNGİRLER, Feyza. 2007. Dilin Zamana Dokuduğu. İstanbul: Everest
HEPÇİLİNGİRLER, Feyza. 2013. Nasıl Pop Yazar Olunur? İstanbul: Everest
KONGAR, Emre. 2003. Yozlaşan Medya ve Yozlaşan Türkçe. İstanbul: Remzi
ÖZEL, Sevgi. 2006. Dilimde Tüy Bitti. İstanbul: Çınar
ÖZEL, Sevgi. 2006. Dil Kiri El Kiri. İstanbul: Çınar
ÖZDEMİR, Emin. 1999. Güzel ve Etkili Konuşma Sanatı. İstanbul: Remzi
ÖZDEMİR, Emin. 2002. Dilin Öte Yakası. İstanbul: YKY
ÖZDEMİR, Emin. 2002. Anadilin Toprağında. İstanbul: Dünya Kitapları
ÖZDEMİR, Emin. 2003. Düzyazının Sorgulayan Gücü. İstanbul: Can
ŞENBAY, Nüzhet. 2004. Alıştırmalı Diksiyon Sanatı. MEB Yayınları: 3077, 945
TAŞER, Suat. 1978. Konuşma Eğitimi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Ankara: Türk Tarih Kurumu